Zobacz wyniki badania działalności młodzieżowych rad na Mazowszu!
Na terenie województwa mazowieckiego powstało już ponad 70 młodzieżowych rad. Działają one przy gminach wiejskch, miejsko-wiejskich, w miastach i miastach na prawach powiatu, a także przy warszawskich dzielnicach. Przy Samorządzie Województwa powstał też Młodzieżowy Sejmik Województwa Mazowieckiego.
W związku z realizacją projektu „Sprawczość młodzieżowych rad” Federacja Mazowia przenalizowała działalność młodzieżowych rad, sprawdzając jaki jest poziom tytułowej sprawczości młodzieży, na ile faktycznie ma ona wpływ na decyzje podejmowane przez samorząd, i jakie inne działania podejmuje poprawiajc sytuację młodych w lokalnych społecznościach.
Raport opracowała Anna Bąkowska, studentka Uniwersytetu Warszawskiego w ramach praktyk studenckich “Praktyki Społeczne Użyteczne”
—–
Według ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, do funkcji młodzieżowych rad należy:
1) „opiniowanie projektów uchwał dotyczących młodzieży;
2) udział w opracowaniu dokumentów strategicznych gminy na rzecz młodzieży;
3) monitorowanie realizacji dokumentów strategicznych gminy na rzecz młodzieży;
4) podejmowanie działań na rzecz młodzieży, w szczególności w zakresie edukacji obywatelskiej, na zasadach określonych przez radę gminy”.1
Po prześledzeniu działalności poszczególnych rad działających w jednostkach samorządu terytorialnego na terenie województwie mazowieckim, można dojść do wniosku, że ich aktywność skupiona jest głównie przy punkcie czwartym określonych wyżej funkcji. Obserwując informacje zamieszczane na oficjalnych stronach gmin, powiatów i miast Mazowsza oraz częściej na stronach na Facebooku młodzieżowych rad, można wyciągnąć wniosek, że ich działalność ogniskuje się wokół integracji społeczności lokalnej – organizacji różnorodnych wydarzeń kulturowych dla mieszkańców oraz wokół wzmocnienia aktywności społecznej i politycznej wśród młodzieży. Członkowie młodzieżowych rad samodzielnie lub razem z innymi instytucjami przygotowują rozmaite koncerty charytatywne, pikniki, turnieje sportowe, rajdy czy kina plenerowe. Działania te, jak często podają w mediach społecznościowych, mają na celu zjednoczenie mieszkańców oraz zaoferowanie pewnego rodzaju rozrywki. Organizacja wydarzeń, takich jak koncert walentynkowy w powiecie płońskim, konkurs „Wielkanoc w domu Pileckich” przeprowadzony w Ostrowie Mazowieckim czy kino plenerowe w Nasielsku zdaje się stanowić podstawę działalności młodzieżowych rad na terenie Mazowsza.
W niektórych młodzieżowych radach pojawiał się również pomysł na stworzenie konkursu fotograficznego, którego zadaniem było uwrażliwienie społeczności na piękno gminy czy powiatu oraz zachęcenie do częstszej eksploracji swojego miejsca zamieszkania. To podkreśla lokalny charakter działań młodzieżowych rad.
Dodatkowo, młodzieżowe organy władzy przygotowują różnego rodzaju testy wiedzy dla uczniów oraz tzw. „debaty międzyszkolne”, mające na celu rozpowszechnianie wiedzy z zakresu polityki, historii Polski, ale także wiedzy o lokalnej gminie czy powiecie. Przykładem takich działań może być „turniej wiedzy o samorządzie” organizowany w gminie Legionowo, przeprowadzenie debaty w lokalnych szkołach w Płocku pt. „Młodzież przyszłością Europy” czy konkurs wiedzy o gminie pt. „Miejsce, w którym żyje” przeprowadzany w Wiśniewie.
Organy zwracają więc uwagę na współcześnie występujący problem alienacji, braku zainteresowania otoczeniem oraz ludźmi spoza swojego rodzinnego grona. Przypisują duże znaczenie ogólnej integracji mieszkańców, zachęcają do aktywności społecznej oraz pozytywnie oceniają emocjonalne przywiązanie do swojej gminy.
Młodzieżowe rady często również zajmują się akcjami patriotycznymi – uczestniczą w obchodach ważnych historycznie wydarzeń, takich jak: Święto Niepodległości, rocznica wybuchu II wojny światowej, powstania warszawskiego. Na stronach Facebookowych organów zwykle zamieszczane są posty przypominające o istotnych momentach w historii Polski. Rozpowszechnianie postawy patriotycznej jest więc czymś szczególnie ważnym dla członków rady, co dodatkowo potwierdzają organizowane testy wiedzy o tematyce historycznej. Widzimy, że inicjatywy te częściej kierowane są w stronę młodszych obywateli, którzy według powszechnie występującej opinią, mogą być mniej aktywni i zaangażowani w sprawy państwa.
W wielu z przygotowywanych inicjatyw powtarza się ten sam cel: zachęcanie do uczestnictwa mieszkańców, szczególnie młodych w życiu społecznym i politycznym. Zdaje się więc, że jest to główna funkcja młodzieżowej rady – bezpośrednie zaangażowanie, promowanie konkretnego stylu życia, integracja oraz edukacja obywateli. Młodzieżowe rady rzadko jednak angażują się w ich opiniodawczą funkcję. W większości takich rad trudno jest znaleźć przykład choć jednego projektu z tego zakresu. Pytanie, czy jest zamierzone działanie? W tym kontekście młodzieżowe rady zdają się być organami podrzędnymi, zależnymi od wyższych urzędów, nieposiadającymi własnej inicjatywy w sprawach istotnych politycznie. Szczególnie interesujący jest tu patriotyzm, który wśród młodzieży coraz rzadziej występuje, w młodzieżowych radach wydaje się jednak być jedną z ważniejszych wyznawanych wartości. Pojawia się pytanie, czy członkowie takich rad rzeczywiście sami są silnymi patriotami, czy jest to im narzucane przez władze, chcące poprzez młodszych przedstawicieli, promować istotne dla nich cechy.
Młodzieżowe rady zdają się nie być organami niezależnymi od innych instytucji – ściśle współpracują z innymi organami, zwykle nie sprzeciwiają się żadnym ich działaniom. Spośród wszystkich 64 badanych rad, pojawiały się pojedyncze przypadki publikowania opinii na temat bieżących działań władzy czy wychodzenia z własną inicjatywą do urzędów wyższych. Przykładem takiego działania jest wypracowanie porozumienia z Prezydentem Miasta przez Młodzieżowa Radę Miasta Płock w sprawie obniżenia cen komunikacji miejskiej. Choć oryginalnym dążeniem było wprowadzenie darmowej komunikacji, nie udało się osiągnąć tego celu. Radni zdołali jednak obniżyć wydatki, jakie mieszkańcy muszą przeznaczyć na transport do 99 zł rocznie. Innym przykładem jest działalność radnych Młodzieżowej Rady Miasta Ciechanów, którzy jako jedyni krytycznie odnieśli się do sprawy, która ma na nich bezpośredni wpływ. Jest to, jak napisano w ustawie „uchwała dotycząca młodzieży”, którą powinni niezależnie opiniować. Taki przykład można znaleźć tylko w jednej radzie, która krytycznie odniosła się do kontrowersyjnego podręcznika nowego przedmiotu – HiT i dodatkowo wysłała list do Prezydenta RP z prośbą o zawetowanie ustawy o szkolnictwie o popularnej nazwie „Lex Czarnek”.
Kolejną próbą wywarcia presji na władzy była działalność rady w gminie Siedlce. Młodzieżowi radni wystosowali apel do Prezesa Rady Ministrów o przywrócenie finansowania telefonu zaufania 116 111. Temat ten był później szeroko omawiany w lokalnych mediach.
Innym przykładem takich działań jest także wypracowywanie porozumienia z władzami w sprawie powołania Rzecznika Praw Ucznia. Takie działania udały się np. w Mławie, Radomiu czy w powiecie ciechanowskim.
Są to nieliczne przykłady faktycznych działań opiniodawczych w sprawach bezpośrednio dotyczących młodzieży. W większości, według informacji podanych w Internecie, młodzieżowe rady zajmują się organizacją wydarzeń lokalnych, uczestniczą w wielu szkoleniach oraz wycieczkach integracyjno-szkoleniowych oraz biorą udział w rozmaitych konferencjach.
Jeśli chodzi o konferencje, wydarzenia te zwykle są związane z tematami szczególnie interesującymi dla młodzieży np. ekologią, doradztwem zawodowym, o realnym wpływie młodzieży oraz młodzieżowych rad na władzę i społeczeństwo. Dodatkowo pojawiały się takie zagadnienia, jak zdrowie psychiczne, wykluczenie i dyskryminacja. Przykładem takich konferencji może być Szczyt Polityki Młodzieżowej pn. „Młodzi mają wpływ”, wydarzenie „Nie daj nam zniknąć. Zdrowy nastolatek – Gatunek Zagrożony” organizowane przez Młodzieżową Radę Miasta Radomia, debata pt. „Młodzież rozmawia o Europie”, konferencja „Razem bez granic” o wykluczeniu i dyskryminacji organizowana w gminie Łosice, wydarzenie „Realny wpływ. Samorządy uczniowskie i Młodzieżowe Rady diagnozują.” czy konferencja „Młodzieżowe Rady dla klimatu. Sprawdzone sposoby na zieloną zmianę.”
Na uwagę zasługują wyjazdy do Warszawy, organizowane dla wielu młodzieżowych rad na Mazowszu. Charakterystycznym punktem programu tych wycieczek jest zwiedzanie Sejmu RP, Muzeum Powstania Warszawskiego oraz Cmentarza Powązkowskiego, co dodatkowo potwierdza wagę, jaką ma w tych organach patriotyzm i szacunek dla historii. Taka wycieczka, jest zwykle jednym z pierwszych punktów działalności nowo powstałych rad – znakomita cześć rad na Mazowszu powstała niedawno, wraz z wprowadzeniem dofinansowania na ich powołanie i funkcjonowanie.
Młodzieżowe rady często posiadają profil na mediach społecznościowych – głównie na Facebooku, dzięki czemu łatwiej jest im dotrzeć do odbiorców, w szczególności do młodzieży. Na swoich kontach informują o podejmowanych przez nich inicjatywach, zapraszają na organizowane wydarzenia, przekazują wiedzę na temat ich działalności. Na uwagę zasługuje rada funkcjonująca w powiecie ciechanowskim, która dodatkowo utworzyła własny podcast na Spotify’u oraz kanał na YouTube, na których można znaleźć materiały, takie jak: relacja z odwiedzin Powiatowego Ośrodka Felinoterapii Radosny KOT czy odcinek na temat egzaminu dojrzałości – matury.
Dla młodzieżowych rad organizowane są różnego rodzaju szkolenia, zwykle mające na celu rozwój takich kompetencji, jak: praca w zespole, przywództwo, wypracowywanie kompromisu oraz wiedzy z zakresu edukacji obywatelskiej np. dotyczące sposobu funkcjonowania różnych organów władzy. Radni nauczani są również współpracy z innymi instytucjami czy samorządem. Młodzi dowiadują się, jak rozpoznawać potrzeby mieszkańców oraz w jaki sposób inicjować i przeprowadzać projekty społeczne na terenie swoich gmin i powiatów. Co więcej dla wielu radnych młodzieżowych rad organizowane są szkolenia z zakresu autoprezentacji i wystąpień publicznych.
Co ciekawe, choć szkoleń dla radnych jest wiele, warsztaty dla młodzieżowych opiekunów pojawiają się rzadko lub informacje o nich nie są zamieszczanie w sieci.
Warto zwrócić uwagę na tematy nadawane dofinansowaniom ze środków samorządu województwa mazowieckiego. Część z nich wydaje się postulować ogólny rozwój rady np. “Wzmocnienie potencjału i aktywności Młodzieżowej Rady Gminy Góra Kalwaria”, “Podniesienie kompetencji nowo powołanej Młodzieżowej Rady Gmin Raszyn”, inne jednak wskazują na konkretny obszar funkcjonowania i doskonalenia się rady, czego przykładem może być zadanie pn. „Upowszechnianie idei samorządowej wśród młodzieży oraz integracja środowisk młodzieżowych w gminie Michałowice poprzez realizację inicjatyw Rady Młodzieżowej”, projekt przeprowadzany w powiecie ciechanowskim pn. „Młodzieżowe Media – kanał na YouTube i Spotify. Podnoszenie kompetencji Młodzieżowych Radnych” czy zadanie pn. “Sochaczew dla Młodzieży”, mające na celu wzbudzenie zainteresowania lokalnej młodzieży sprawami publicznymi.
Młodzieżowe rady zlokalizowane na terenie województwa mazowieckiego zajmują się głównie integracją obywatelską oraz zachęcaniem do zwiększenia aktywności społecznej mieszkańców. Ich działalność rzadko skupiona jest na opiniowaniu czy inicjowaniu uchwał bezpośrednio dotyczących młodzieży i edukacji. Rzadko spełniają funkcję nadaną im w ustawie o samorządzie gminnym. Trudno jednak określić, na ile działalność takich rad może być w pełni niezależna – są to jednak młodzieżowe organy władzy, o których powstaniu i funkcjonowaniu decydują rady gminy, powiatu lub miasta. Według ustawy, młodzieżowe rady mogą jednak kierować zapytania lub wnioski w formie uchwał do uprawnionych podmiotów. Mogą również zgłaszać wniosek o podjęcie inicjatywy uchwałodawczej, co wskazuje na to, że są oni upoważnieni do samodzielnego tworzenia własnych rozwiązań i proponowania pewnych zmian. Mogą, za pomocą różnego rodzaju pism, wywierać presję na organach władzy samorządowej. Takie przypadki jednak, jak pisałam wyżej, należą do rzadkości.
Chcesz wzmacniać młodzieżową radę w swoim samorządzie?
Weź udział w naszym projekcie! SPRAWCZOŚĆ MŁODZIEŻOWYCH RAD
1 Art. 5b ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2024 r., poz. 609 ze zm.); analogicznie brzmi zapis w sprawie młodzieżowej rady powiatu z ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym
